Είστε όλοι θεότρελοι!

Νομίζω ότι ήρθε η ώρα να ανοίξω το αγαπημένο μου ίσως θέμα συζήτησης: την τρέλα. Το γεγονός ότι σπούδασα ψυχολογία με έφερε πιο κοντά, σε σχέση με κάποιους από εσάς εκεί έξω, με το τι σημαίνει 'ψυχική υγεία', 'ψυχική διαταραχή', 'ψυχοπαθολογία' και λοιπά και λοιπά 'Ψ'. Θυμάμαι ότι μπαίνοντας στη σχολή στο ΑΠΘ διψούσα να ακούσω για συμπτώματα και 'αρρώστιες' (ειδικά για τη σχιζοφρένεια, μια ψυχική κατάσταση που αποτελεί ακόμη και σήμερα μύθο-μην ακούτε αβίαστα αυτά που λένε περί γονιδίων και κληρονομικότητας), για θεραπείες, για τα λεγόμενα 'εγκληματικά μυαλά'. Ναι, ειδικά αυτά τα μυαλά. Θυμάμαι πόσο με είχε συγκλονίσει η υπόθεση Πάσαρη, όταν ακόμη πήγαινα σχολείο, και πόσο βαθιά πίστευα ότι άνθρωποι σαν κι αυτόν μπορούν ν' αλλάξουν αν απλά κάποιος τους καταλάβει.

Αυτά λοιπόν με ιντρίγκαραν τον πρώτο καιρό στη σχολή. Σιγά σιγά όμως, και με τη συνεργεία κάποιων ιδιαίτερα εμπνευστικών ακαδημαϊκών, συγγραφέων, συμφοιτητών και συνομιλητών, ανακάλυψα μια άλλη πραγματικότητα, πέρα από διαγνωστικά κριτήρια και ταξινομήσεις. Μια πραγματικότητα που μου ταίριαζε περισσότερο, που μου φαινόταν πιο 'λογική'. Και αυτή η πραγματικότητα δεν ήταν άλλη από το ότι δεν υπάρχει πραγματικότητα. Τουλάχιστον όχι μόνο μία.

Το να χαρακτηρίσεις έναν άνθρωπο 'τρελό' είναι το μόνο εύκολο. 'Ολοι μας έχουμε συναντήσει ανθρώπους που απλά δε βγάζουν νόημα. Ανθρώπους που μιλάνε μόνοι τους στο δρόμο ή στο λεωφορείο, που κάνουν διάφορες κινήσεις, αλλόκοτες, που μοιάζουν να είναι μόνοι αλλά και να μην είναι. Ή άλλους, που κατά τα άλλα φαίνονται πολύ 'φυσιολογικοί', αλλά δρουν με τρόπους δυσνόητους ή κατακριτέους (εκείνοι, για παράδειγμα, που τρέχουν στο δρόμο σαν τρελοί). Ή κάποιους που είναι πολύ γαμάτοι για να μην είναι τρελοί (είναι τρελός, είναι τρελός ο γερμανός κ.ο.κ.). Η λέξη από μόνη της, η λέξη τρέλα, είναι χρωματισμένη με τους δύο αντίθετους πόλους ενός συνεχούς: το δυσνόητο από τη μία και το ιδιοφυές από την άλλη. Και το 'φυσιολογικό' βρίσκεται κάπου εκεί στη μέση.

Μη με παρεξηγήσετε, αλλά νομίζω ότι αυτό το συνεχές δεν υπάρχει. Ή μάλλον, κατ' εμέ, δεν είναι συνεχές. Θα το παρομοίαζα μάλλον με μια σφαίρα, που, ανάλογα με την οπτική σου γωνία, είναι σε κάποια μέρη φωτεινή και σε άλλα σκοτεινή. Μμμμ... Ας τη βάλουμε τη σφαίρα να γυρίζει και γύρω απ' τον εαυτό της καλύτερα (κάτι σαν τη Γη ένα πράμα).

Σε κάποιους πολιτισμούς, ακόμα και σήμερα, το να ακούς φωνές που δεν ακούν οι γύρω, να βλέπεις πράγματα που αδυνατούν να δουν οι άλλοι κ.ο.κ., θεωρείται ικανότητα θεόσταλτη. Πολλές μορφές της Iστορίας που έχουν αγιοποιηθεί, είχαν παρόμοιες εμπειρίες. Στο δυτικό όμως πολιτισμό, με τις φαρμακοβιομηχανίες να κουνάνε τις ουρές τους από χαρά, αυτές οι εμπειρίες αποκόβονται εντελώς από το πλαίσιο στο οποίο συμβαίνουν, από την ιστορία ζωής του ανθρώπου που τις βιώνει και τελικά παθολογικοποιούνται. Όπως βέβαια παθολογικοποιείται και η μεγάλη θλίψη (βλ. κατάθλιψη), η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (βλ. αυτοκτονικές τάσεις, κατάχρηση ουσιών κλπ), αλλά και η υπέρμετρη χαρά και ενέργεια (βλ. μανία). Με το μικρό μου μυαλουδάκι σκέφτομαι πόσο λογικό είναι ένας άνθρωπος να νιώθει απελπισία και να μην αντέχει άλλο τη ζωή, όταν πολύ απλά οι αντικειμενικές συνθήκες δεν του επιτρέπουν να νιώθει αλλιώς. Κι απ' την άλλη, πώς είναι διαταραγμένος ένας άνθρωπος που νιώθει συνεχώς ότι τον παρακολουθούν, όταν ζει σε μια πόλη γεμάτη κάμερες κι ασφαλίτες, και όταν ακούει γύρω του για υποκλοπές και παρακολουθήσεις.

Δεν αρνούμαι σε καμία περίπτωση πως υπάρχουν άνθρωποι που πονούν και χρειάζονται βοήθεια. Μάλιστα, καθώς περνούν οι δεκαετίες, αυτοί γίνονται όλο και περισσότεροι, πράγμα το οποίο νομίζω πρέπει να μας προβληματίζει. Τι είναι η 'ψυχική ασθένεια'; Περονόσπορος; Πανδημία; Τι άλλαξε τον τελευταίο αιώνα και γεμίσαμε ψυχοθεραπευτές, ψυχιάτρους και ψυχοφάρμακα;

Άνθρωποι που υποφέρουν υπήρχαν και θα υπάρχουν πάντα. Παλιότερα τους κλείναμε πίσω από ψηλούς τοίχους και τους κάναμε ντους με κρύο νερό και λοβοτομή. Μετά ηλεκτροσόκ. Σήμερα τα κάνουμε κι αυτά αλλά σε μικρότερη κλίμακα και πιο κρυφά. Σήμερα τους ταΐζουμε μια χούφτα χάπια και τους στέλνουμε για ύπνο. Γιατί είναι άρρωστοι.

Περιμένοντας το μικρό

Από ώρα σε ώρα γεννιέται το πρώτο παιδί του μεγάλου μου αδερφού, το πρώτο εγγόνι των γονιών μου, το πρώτο ανηψάκι του έτερου αδερφού μου και εμού. Ένα κοριτσάκι, που αναμένεται να ζυγίζει κάπου στα 3 κιλά και κάτι, που αφού έμεινε κρυμμένο στην κοιλίτσα της μαμάς της για 9 μήνες, ετοιμάζεται σιγά σιγά να ξεμυτήσει στον κόσμο μας. Και λέγοντας 'κόσμο μας', μου έρχεται στο μυαλό εκείνο το επιχείρημα, που οι περισσότεροι έχουμε χρησιμοποιήσει για να δικαιολογήσουμε την άρνησή μας ή την ανεπιθυμία μας να κάνουμε παιδί. 'Γιατί να κάνεις παιδί; Σε τι κόσμο θα το φέρεις; Αυτό το ρώτησες αν θέλει να υποφέρει;'

Αν και δε θέλω καθόλου να μπω στο μονοπάτι περί προορισμού του ανθρώπου (και δη και της γυναίκας) σ' αυτή την κοινωνία, είναι γεγονός ότι η αναπαραγωγή αποτελεί το πιο φυσικό από τα φυσικά της φύσης. Ναι, κανείς δε μας ρώτησε ποτέ αν θέλαμε να γεννηθούμε κι εμείς δε ρωτάμε τα παιδιά μας αν θέλουν να γεννηθούν. Και ναι, ο περισσότερος κόσμος στον πλανήτη υποφέρει. Κρύβει όμως μόνο πόνο αυτή η βόλτα μας στον κόσμο; Σκέφτομαι αυτό το μωράκι που έρχεται σε λίγο και μαζί μ' αυτό σκέφτομαι και όλους εμάς που το περιμένουμε. Που το αγαπάμε πριν ακόμα το δούμε. Που ονειρευόμαστε γι' αυτό πριν καλά καλά αρχίσει να μετρά μέρες ζωής.

Δεν είναι μόνο πόνος η ζωή. Είναι κι αγάπη, είναι χαρά, είναι όνειρα, είναι δημιουργία. Και λέγοντας 'δημιουργία', πόσο κενός από δημιουργία θα ήταν ο κόσμος αν δεν υπήρχε ο πόνος; Αν δεν υπήρχαν η απόγνωση, ο θυμός, η θλίψη, δε θα υπήρχαν και η Guernica, οι Sex Pistols και ο Καρυωτάκης. Αν δεν υπήρχαν πράγματα που 'βρωμάνε' σ' αυτό τον κόσμο, δε θα υπήρχαν τα κινήματα που θέλουν ν' αλλάξουν τον κόσμο. Αν ο κόσμος δεν είχε ασχήμια, δε θα υπήρχε η Τέχνη, που προσπαθεί να αποτυπώσει την όποια ομορφιά του.

Κι άλλα τέτοια γλυκανάλατα. Γιατί όσο μεγαλώνω, τόσο πιο γλυκανάλατη γίνομαι. Λες να περνάω καμιά υπαρξιακή κρίση; Ωχ αμάν, θα γίνω και θεία..

Εξομολογήσεις μιας άνεργης

Χθες πήγα στον ΟΑΕΔ. Μετρώ πια 5 μήνες δηλωμένης ανεργίας και άλλους 5 αδήλωτης. Βλέπω αυτά τα μικροσκοπικά αυτοκολλητάκια πάνω στη μικροσκοπική πλαστικοποιημένη καρτούλα να αυξάνονται συνεχώς και με πιάνει η καρδιά μου. Όχι, αυτό δεν το περίμενα. Ήμουν σίγουρη, γυρνώντας από την Καταραμένη Νήσο (a.k.a. Γηραιά Αλβιώνα), ότι θα δυσκολευτώ να βρω μια δουλειά. Αλλά αυτό δεν το περίμενα. Σε λίγο καιρό θα έχει περάσει ένας χρόνος. Και μετά τι; Ενάμιση, δύο χρόνια; Πόσα;

Κι είναι σκληρή η ανεργία. Υπάρχουν μέρες που δεν ξέρεις τι να κάνεις με την πάρτη σου. Υπάρχουν μέρες που δεν ξεκολλάς απ' τον καναπέ, απ' την τηλεόραση, τον υπολογιστή. Υπάρχουν μέρες που νιώθεις παντελώς άχρηστος και ανίκανος. Γιατί η δουλειά είναι αυτή που σου δίνει ταυτότητα. Όταν έχεις δουλειά, είσαι ένας προκομμένος άνθρωπος. Αν όχι, είσαι απλά ένας αργόσχολος. Κι έτσι πιάνεις τον εαυτό σου να πλένει δυο φορές τη μέρα τα πιάτα, να σκουπίζει, να ποτίζει τα λουλούδια ανελλιπώς. Έτσι. Για να νιώθεις ότι δεν πήγε άλλη μια μέρα χαμένη. Και μετά θα έρθει η επόμενη, θα σηκωθείς αργά, θα πας για καφέ, θα κάνεις μια βόλτα και θα γυρίσεις ξανά στους τέσσερις τοίχους σου.

Εντάξει, υπάρχουν και έγχρωμες στιγμές στην ανεργία. Είναι τα βράδια που μπορείς να μείνεις ξάγρυπνος, γιατί πολύ απλά δε σε περιμένει κανένα αφεντικό το πρωί στη δουλειά. Είναι ο χρόνος, που αφού περάσεις το αρχικό στάδιο της αυτολύπησης, αρχίζεις να εκμεταλλεύεσαι προς όφελός σου. Είναι ο επαναπροσδιορισμός σου σχετικά με το τι έχει αξία στη ζωή σου και τι όχι. Όπως το να κάνεις μια δουλειά που να σ' αρέσει.

Θα μου πεις, 'εδώ ο κόσμος δεν έχει να φάει, κυρά μου! θέλεις και δουλειά που να σ' αρέσει;' Και δε θα 'χεις άδικο. Αλλά πάρε κι εσύ μια αλήθεια: όταν η δουλειά συνάδει με την ανάγκη, γίνεται εκβιασμός. Όταν δουλεύεις για να ζήσεις, κι όχι από αγάπη, από μεράκι,για να χαρείς, να δημιουργήσεις, να εκφραστείς, νιώθεις κενός και δυστυχής. Βέβαια, είμαστε τόσο προσαρμοστικά όντα οι άνθρωποι, που καμιά φορά καταλήγουμε ν' αγαπάμε ό,τι πριν λίγο μισούσαμε. Ίσως για να μη νιώθουμε πια κενοί και δυστυχείς.

'Σκούρα τα πράματα...' ή 'Τα κομμάτια του παζλ'

Είπα σήμερα να διακοσμήσω το blog μου με λίστες. Μ' αρέσουν οι λίστες. Μου προσφέρουν μια αίσθηση ελέγχου. Ό,τι μ' αρέσει μπαίνει στη λίστα. Ό,τι μισώ πετιέται κι εξαφανίζεται απ' τη ζωή μου και στα τσακίδια να πάει. Έφτιαξα λοιπόν μια λίστα με τους τόπους που αγάπησα, που επηρέασαν τη σκέψη μου, ή απλά τόπους στους οποίους βρέθηκα και, αναγκασμένη να τους συνηθίσω, τελικά τους συμπάθησα.

Επιχείρησα να κάνω το ίδιο και με ανθρώπους που υπήρξαν-και κάποιοι απ' αυτούς ακόμα είναι-σημαντικοί στην πορεία της ζωής μου. Είχα σκεφτεί και τον τίτλο (πάντα χαριτολογώντας): "ο κόσμος που με σημάδεψε' ή 'ο άνθρωπος είναι αυτοί που έχει συναντήσει". Το πιστεύω αυτό ακράδαντα. Δεν ξέρω αν γεννιόμαστε tabulae rasae, δεν ξέρω αν τα γονίδια μας κουβαλάνε ψήγματα προσωπικότητας. Αυτό που ξέρω είναι ότι σίγουρα θα ήμουν κάποια άλλη αν είχα μεγαλώσει σε άλλη οικογένεια, αν είχα άλλους φίλους, αν είχα άλλους καθηγητές και άκουγα άλλη μουσική.

Το να αρχίσω λοιπόν ήταν εύκολο: μαμά-μπαμπάς, αδέρφια, γιαγιά, κάποια ξαδέρφια (περισσότερα απ' όσα θα περίμενα), κάποιοι θείοι-θείες, κάποιοι παιδικοί φίλοι (που εξακολουθούν να είναι φίλοι), κάποιοι άλλοι παιδικοί φίλοι (που τους έχασα στην πορεία), μια δασκάλα στο δημοτικό, κάποιοι δάσκαλοι σε γυμνάσιο και λύκειο.

Μετά έρχονται τα σκούρα, γιατί η λίστα είναι ήδη κάπως 'συνωστισμένη'. Άντε λοιπόν να βρεις ποιον να εξαιρέσεις από τα non-early years. Κάποιον απ' τους ελάχιστους συμφοιτητές και καθηγητές στο ΑΠΘ που διήγειραν τη σκέψη σου; Κάποιο από τα παιδιά στο ίδρυμα στην Πυλαία; Κάποιον από το Ψυχιατρείο Λέρου; Κάποιο συνάδελφο, συν-εθελοντή, εργοδότη; Κάποιο συνταξιδιώτη; Κάποιο συμμετανάστη ή συμφοιτητή στην Αγγλία; Κι αν θέλεις να προσθέσεις και μουσικούς, συγγραφείς, ποιητές, ζωγράφους και λοιπούς του καλλιτεχνικού, την έβαψες.

Αποφάσισα λοιπόν να την παρατήσω τη λίστα. Είμαστε αυτοί που συναντάμε. Οι άλλοι μας μαθαίνουν, οι άλλοι μας εμπνέουν. Και η έμπνευση είναι περίεργο πράμα. Κάποιες φορές θέλει το χρόνο της, κάποιες άλλες αρκούν μια-δυο στιγμές.

Θέματα γλωσσολογίας

Λίγες ώρες πριν απέκτησα τον πρώτο μου αναγνώστη, ο οποίος δεν είναι άλλος από το Μεγάλο μου Αδερφό, με τον οποίο μας ενώνει και μια κουμπαριά. Δεν έχω ιδέα τι άποψη έχεις, αγαπητέ και μόνε αναγνώστη, για το 'υπό κατασκευή' blog μου, ξέρω όμως ότι όφειλα να λάβω υπ' όψιν τη συμβουλή σου: ομιλείτε-και γράφετε-ελληνικά.

Η αλήθεια είναι ότι το γλωσσολογικό ζήτημα με ταλαιπώρησε πιο πολύ από το θεματολογικό, όταν αποφάσισα να εισβάλω στον ιντερνετικό διάλογο-μονόλογο. Ναι, η μητρική μου γλώσσα είναι η ελληνική, σίγουρα μ' αυτήν εκφράζομαι καλύτερα. Αλλά τι γίνεται όταν μεγαλώνεις περιτριγυρισμένος από ήχους μιας άλλης, ξένης γλώσσας; 'Οταν έχεις χύσει αμέτρητα δάκρυα παρακολουθώντας χολυγουντιανές ρομαντικές κομεντί (οι οποίες εν τω μεταξύ αποτελούν το αγαπημένο σου κινηματογραφικό είδος, κάτι που τώρα μπορείς να παραδεχθείς χωρίς ντροπή, αλλά κάπου στα 16 τις καταδίκαζες ως παντελώς βλακώδεις); Όταν ο πρώτος σου έρωτας στο δημοτικό είχε soundtrack το With the Beatles; Όταν από την τόση έκθεση σ'αυτή την άλλη γλώσσα, σου είναι πιο εύκολο να πεις 'i love you', ενώ το ελληνικό 'σ' αγαπώ' σου ακούγεται παράξενο, μακρόσυρτο και...κάπως φάλτσο; Όταν συχνά σου είναι πιο εύκολο να σκέφτεσαι, να κρατάς σημειώσεις, να γράφεις σ' αυτή την άλλη γλώσσα; Όταν στις εκθέσεις στο ελληνικό σχολείο μετά βίας περνούσες τη βάση, ενώ ο επόπτης σου στο αγγλικό πανεπιστήμιο εκθειάζει τη σαφήνεια και τη συνέχεια του γραπτού σου λόγου;

Χμ... Τελικά όμως νίκησες αγαπητέ αναγνώστη, και να 'μαι λοιπόν με τα ελληνικά μου.

Υ.Γ.: Ok, ίσως το ρήμα 'εκθειάζω' είναι κάπως υπερβολικό.

Thoughts on Gaza

The whole world shook up by the latest tragic incident in Gaza strip a few days ago. Israel showed its ugly face one more time, resulting in 19 deaths (there is still some ambiguity regarding this number), adding to uncountable lives brutally taken in the area. Some might say it takes two to tango and i'm not going to disagree. Yes, conflict takes at least two. But i'm not going to address the issues regarding the Israeli occupation of the Palestinian land (i'm afraid i'm not well-informed anyway), nor am in the position to say who's wrong or right. All i know is that i have a tendency to support minorities and besides that, i have a gutt feeling that leads me to support Palestine. However, i place myself against those people who support genocidal practices of the past against the other side...

Anyway. What i wanted to share are some thoughts on conflict, deriving mostly from social psychological insights. Basically research shows that when you have two different groups of people (or even 'representatives' of such groups), you have conflict. It's easy, it's direct, it's happening. And by conflict i don't always mean bloodshed! Conflict is also expressed through words, through negative stereotypes and prejudice, through competition, but also through non-verbal communication (such as body language).

So, meeting someone from a different group usually puts you in a position of social comparison. When the 'other' is a member of a disliked outgroup, you'll probably favor your own group in the comparison (actually, you'll probably do that anyway). When they belong to a group with conflicting interests with your own group, well, they're basically screwed... If you're a big Chelsea fan, think about the times you've come across a big Manchester United's fan. And now think of the times you've met them before an extremely important game. Maybe now you know what i mean.

The status of the groups we belong to, contributes to our own self-image. So, the more i feel that being a Chelsea fan is a fundamental part of who i am and the better Chelsea scores on the league tables, the better i'm going to feel about myself.

These are some of the basic processes we go through when we strongly identify with the groups we belong to (ethnic, religious, political, sport). Violence actually derives from these basic processes, but needs some intervening factors in order to emerge. All of these factors have essentially one and only purpose: to protect our fragile self-esteems. And they do that by allowing us to justify ourselves. So, when we hurt people from opposing groups, here are some thoughts that might cross our minds: these people are kinda useless, they 're not really good, they're not actually as humans as we, they're more like animals, they deserve what they get, they're evil and they have to be extinct. This might ring some bells.

I'm not trying in any way to justify violence. All i'm trying to communicate is my belief that people are essentially all the same. Those who kill and those who get killed. They could change positions in a sec. Especially in a place like Gaza. So maybe next time you could keep these parameters in mind before arguing that Jews should have been done with 70 years ago.