Τετάρτη 23 Ιουνίου 2010

Είστε όλοι θεότρελοι!

Νομίζω ότι ήρθε η ώρα να ανοίξω το αγαπημένο μου ίσως θέμα συζήτησης: την τρέλα. Το γεγονός ότι σπούδασα ψυχολογία με έφερε πιο κοντά, σε σχέση με κάποιους από εσάς εκεί έξω, με το τι σημαίνει 'ψυχική υγεία', 'ψυχική διαταραχή', 'ψυχοπαθολογία' και λοιπά και λοιπά 'Ψ'. Θυμάμαι ότι μπαίνοντας στη σχολή στο ΑΠΘ διψούσα να ακούσω για συμπτώματα και 'αρρώστιες' (ειδικά για τη σχιζοφρένεια, μια ψυχική κατάσταση που αποτελεί ακόμη και σήμερα μύθο-μην ακούτε αβίαστα αυτά που λένε περί γονιδίων και κληρονομικότητας), για θεραπείες, για τα λεγόμενα 'εγκληματικά μυαλά'. Ναι, ειδικά αυτά τα μυαλά. Θυμάμαι πόσο με είχε συγκλονίσει η υπόθεση Πάσαρη, όταν ακόμη πήγαινα σχολείο, και πόσο βαθιά πίστευα ότι άνθρωποι σαν κι αυτόν μπορούν ν' αλλάξουν αν απλά κάποιος τους καταλάβει.

Αυτά λοιπόν με ιντρίγκαραν τον πρώτο καιρό στη σχολή. Σιγά σιγά όμως, και με τη συνεργεία κάποιων ιδιαίτερα εμπνευστικών ακαδημαϊκών, συγγραφέων, συμφοιτητών και συνομιλητών, ανακάλυψα μια άλλη πραγματικότητα, πέρα από διαγνωστικά κριτήρια και ταξινομήσεις. Μια πραγματικότητα που μου ταίριαζε περισσότερο, που μου φαινόταν πιο 'λογική'. Και αυτή η πραγματικότητα δεν ήταν άλλη από το ότι δεν υπάρχει πραγματικότητα. Τουλάχιστον όχι μόνο μία.

Το να χαρακτηρίσεις έναν άνθρωπο 'τρελό' είναι το μόνο εύκολο. 'Ολοι μας έχουμε συναντήσει ανθρώπους που απλά δε βγάζουν νόημα. Ανθρώπους που μιλάνε μόνοι τους στο δρόμο ή στο λεωφορείο, που κάνουν διάφορες κινήσεις, αλλόκοτες, που μοιάζουν να είναι μόνοι αλλά και να μην είναι. Ή άλλους, που κατά τα άλλα φαίνονται πολύ 'φυσιολογικοί', αλλά δρουν με τρόπους δυσνόητους ή κατακριτέους (εκείνοι, για παράδειγμα, που τρέχουν στο δρόμο σαν τρελοί). Ή κάποιους που είναι πολύ γαμάτοι για να μην είναι τρελοί (είναι τρελός, είναι τρελός ο γερμανός κ.ο.κ.). Η λέξη από μόνη της, η λέξη τρέλα, είναι χρωματισμένη με τους δύο αντίθετους πόλους ενός συνεχούς: το δυσνόητο από τη μία και το ιδιοφυές από την άλλη. Και το 'φυσιολογικό' βρίσκεται κάπου εκεί στη μέση.
Μη με παρεξηγήσετε, αλλά νομίζω ότι αυτό το συνεχές δεν υπάρχει. Ή μάλλον, κατ' εμέ, δεν είναι συνεχές. Θα το παρομοίαζα μάλλον με μια σφαίρα, που, ανάλογα με την οπτική σου γωνία, είναι σε κάποια μέρη φωτεινή και σε άλλα σκοτεινή. Μμμμ... Ας τη βάλουμε τη σφαίρα να γυρίζει και γύρω απ' τον εαυτό της καλύτερα (κάτι σαν τη Γη ένα πράμα).

Σε κάποιους πολιτισμούς, ακόμα και σήμερα, το να ακούς φωνές που δεν ακούν οι γύρω, να βλέπεις πράγματα που αδυνατούν να δουν οι άλλοι κ.ο.κ., θεωρείται ικανότητα θεόσταλτη. Πολλές μορφές της Iστορίας που έχουν αγιοποιηθεί, είχαν παρόμοιες εμπειρίες. Στο δυτικό όμως πολιτισμό, με τις φαρμακοβιομηχανίες να κουνάνε τις ουρές τους από χαρά, αυτές οι εμπειρίες αποκόβονται εντελώς από το πλαίσιο στο οποίο συμβαίνουν, από την ιστορία ζωής του ανθρώπου που τις βιώνει και τελικά παθολογικοποιούνται. Όπως βέβαια παθολογικοποιείται και η μεγάλη θλίψη (βλ. κατάθλιψη), η αυτοκαταστροφική συμπεριφορά (βλ. αυτοκτονικές τάσεις, κατάχρηση ουσιών κλπ), αλλά και η υπέρμετρη χαρά και ενέργεια (βλ. μανία). Με το μικρό μου μυαλουδάκι σκέφτομαι πόσο λογικό είναι ένας άνθρωπος να νιώθει απελπισία και να μην αντέχει άλλο τη ζωή, όταν πολύ απλά οι αντικειμενικές συνθήκες δεν του επιτρέπουν να νιώθει αλλιώς. Κι απ' την άλλη, πώς είναι διαταραγμένος ένας άνθρωπος που νιώθει συνεχώς ότι τον παρακολουθούν, όταν ζει σε μια πόλη γεμάτη κάμερες κι ασφαλίτες, και όταν ακούει γύρω του για υποκλοπές και παρακολουθήσεις.

Δεν αρνούμαι σε καμία περίπτωση πως υπάρχουν άνθρωποι που πονούν και χρειάζονται βοήθεια. Μάλιστα, καθώς περνούν οι δεκαετίες, αυτοί γίνονται όλο και περισσότεροι, πράγμα το οποίο νομίζω πρέπει να μας προβληματίζει. Τι είναι η 'ψυχική ασθένεια'; Περονόσπορος; Πανδημία; Τι άλλαξε τον τελευταίο αιώνα και γεμίσαμε ψυχοθεραπευτές, ψυχιάτρους και ψυχοφάρμακα;

Άνθρωποι που υποφέρουν υπήρχαν και θα υπάρχουν πάντα. Παλιότερα τους κλείναμε πίσω από ψηλούς τοίχους και τους κάναμε ντους με κρύο νερό και λοβοτομή. Μετά ηλεκτροσόκ. Σήμερα τα κάνουμε κι αυτά αλλά σε μικρότερη κλίμακα και πιο κρυφά. Σήμερα τους ταΐζουμε μια χούφτα χάπια και τους στέλνουμε για ύπνο. Γιατί είναι άρρωστοι.

4 σχόλια:

  1. Και στην ελληνική λαική παράδοση ο "τρελός" χαίρει μεγάλο σεβασμού και εκτίμησης. "Αλαφροΐσκιωτε καλέ, για πες απόψε τι 'δες;" που γράφει και ο Σολωμός στους Ελευθερους Πολιορκημένους. Συνιστώ ανεπιφύλακτα στούς φίλους αναγνώστες του άρθρου το "Στη φωλιά του κούκου", που ξεβρακώνει το εξουσιαστικό ψυχιατρικό οικοδόμημα, με τον Τζακ Νίκολσον να δίνει ρέστα.
    Νικος-κ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Νομίζω ότι το πρόβλημα ξεκίνησε από τη στιγμή που 'ο τρελός του χωριού' αποκόπηκε από την κοινότητα.. Να προτείνω κι εγώ την ταινία 'Ο Λαρς κι η κούκλα του', που επιδεικνύει ακριβώς τη σημασία της υποστήριξης από την κοινότητα κι όχι από το υπάρχον εξουσιαστικό, όπως το χαρακτηρίζεις κι εσύ, ψυχιατρικό σύστημα, που μάλλον ελέγχει και καταστέλλει, παρά θεραπεύει.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Αγαπητέ αδερφέ, καλώς ήρθες! Εννοείται ότι αυτό με τη σφαίρα είναι δικό μου, καθ' ό,τι σφαιρική προσωπικότητα. Πιστεύω ότι το αλτσχάιμερ , καθώς και άλλες μορφές άνιας, πρέπει να διαχωρίζονται με μια πολύ παχιά γραμμή απ' αυτό που αποκαλούμε ψυχική διαταραχή. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε τη φυσική έκπτωση λειτουργιών, ενώ στη δεύτερη μπορεί να έχουμε απλά μια διαφορετική κοσμοαντίληψη ή και βιοχημικές μεταβολές στον εγκέφαλο, οι οποίες όμως τράβα βρες πού οφείλονται. Κι εγώ μαζί σου, η ψυχοθεραπεία γενικά δεν έχει τη δύναμη που νομίζουν κάποιοι ότι έχει. Νομίζω ότι το σημαντικό στην ψυχοθεραπευτική σχέση είναι ότι υπάρχει κάποιος που σ' ακούει (συνήθως χωρίς να σε κρίνει) και που δε θα πει πουθενά αυτά που του λες. Δε νομίζω ότι σε αλλάζει, απλά ίσως σου δίνει κουράγιο να συνεχίσεις, κάτι που μπορούν να σου δώσουν και οι γύρω σου, αλλά άλλη η αξία των λόγων του "ειδικού". Αν ο ψυχοθεραπευτής μου λέει ότι μπορώ, τότε μάλλον έτσι είναι. Εξακολουθώ να πιστεύω ακράδαντα ότι ο εγκλεισμός (η επιτήρηση όπως την ονομάζεις εσύ), αποτελεί κατάφορη παραβίαση βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων, εκτός από την περίπτωση που ο ίδιος ο άμεσα ενδιαφερόμενος, όντας σε κατάσταση διαύγειας, τον έχει ζητήσει. Όσο για τη φυλακή, που μπορεί να σε αλλάξει προς το καλύτερο, αυτά μάλλον γίνονται μόνο στις ταινίες, καθώς στην πραγματική ζωή η φυλακή αποτελεί συνήθως 'φροντιστήριο' προς την αντίθετη κατεύθυνση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή